W obliczu zmian klimatycznych i rosnącej urbanizacji, coraz częściej poszukujemy rozwiązań, które pozwolą nam na harmonijne współistnienie z naturą. Jednym z nich są ogrody deszczowe – innowacyjne i estetyczne konstrukcje, które nie tylko zdobią przestrzeń miejską, ale również pełnią szereg istotnych funkcji ekologicznych, wpisując się w koncepcję zrównoważonych systemów odwadniania (SuDS). Czym dokładnie są ogrody deszczowe i jakie korzyści płyną z ich zakładania?
Czym są ogrody deszczowe?
Ogród deszczowy to specjalnie zaprojektowany obszar zieleni, który ma na celu gromadzenie, oczyszczanie i retencjonowanie wody deszczowej. Woda opadowa, zamiast spływać do kanalizacji, trafia do ogrodu. W zależności od typu ogrodu deszczowego, woda ta może infiltrować do gruntu, być wykorzystywana do nawadniania roślin lub też – w przypadku ogrodów retencyjnych – być kontrolowanie odprowadzana do kanalizacji. W każdym z tych przypadków, zanim woda trafi do gruntu lub kanalizacji, jest filtrowana przez warstwy gleby, piasku i żwiru, co przyczynia się do jej oczyszczenia.
Rodzaje ogrodów deszczowych
Ogrody deszczowe można podzielić na trzy główne typy:
- Ogrody infiltracyjne: Ich głównym celem jest maksymalne zwiększenie ilości wody wsiąkającej w grunt. Są one idealne w miejscach o przepuszczalnej glebie.
- Ogrody retencyjne: Służą do czasowego gromadzenia wody opadowej i jej kontrolowanego odprowadzania. Stosuje się je tam, gdzie gleba jest słabo przepuszczalna lub gdy istnieje ryzyko zalania.
- Ogrody ewapotranspiracyjne: W tym typie ogrodów woda jest usuwana głównie poprzez parowanie z powierzchni gruntu i transpirację roślin. Są one odpowiednie dla obszarów o wysokim poziomie wód gruntowych.
Ogrody deszczowe mogą przybierać różne formy, od niewielkich zagłębień w terenie po rozbudowane systemy z kaskadami, oczkami wodnymi i różnorodną roślinnością. Ich konstrukcja jest dostosowywana do lokalnych warunków, takich jak rodzaj gleby, ukształtowanie terenu i ilość opadów.
Zalety ogrodów deszczowych
Ogrody deszczowe to nie tylko element dekoracyjny, ale przede wszystkim rozwiązanie o wielu walorach ekologicznych i społecznych. Do najważniejszych zalet ogrodów deszczowych należą:
- Redukcja spływu wód opadowych. Ogrody deszczowe zmniejszają ilość wody deszczowej spływającej do kanalizacji, co odciąża systemy odprowadzania wody i zapobiega powodziom.
- Poprawa jakości wody. Woda deszczowa przepływając przez warstwy filtracyjne w ogrodzie deszczowym, zostaje oczyszczona z zanieczyszczeń, takich jak metale ciężkie, oleje i bakterie.
- Zwiększenie bioróżnorodności. Ogrody deszczowe stanowią siedlisko dla wielu gatunków roślin i zwierząt, przyczyniając się do wzrostu bioróżnorodności w mieście, co jest szczególnie istotne w kontekście urbanizacji, która często prowadzi do utraty naturalnych siedlisk. Dobór odpowiednich gatunków roślin, preferujących wilgotne środowisko, dodatkowo wspiera lokalną faunę, zapewniając schronienie i pokarm dla owadów, ptaków i drobnych ssaków.
- Estetyka i walory krajobrazowe. Ogrody deszczowe wprowadzają do miejskiej przestrzeni element natury, tworząc miejsca relaksu i odpoczynku dla mieszkańców.
- Obniżenie temperatury otoczenia. Roślinność w ogrodach deszczowych pochłania ciepło, co przyczynia się do obniżenia temperatury w mieście, szczególnie w upalne dni. Pomaga to w zmniejszeniu efektu miejskiej wyspy ciepła, który jest jednym z negatywnych skutków urbanizacji.
Wybór roślin do ogrodu deszczowego
Kluczem do sukcesu w tworzeniu ogrodu deszczowego jest dobór odpowiednich gatunków roślin. Powinny to być rośliny, które tolerują zarówno okresowe zalewanie, jak i suszę, a także preferują gleby o dużej wilgotności. Doskonale sprawdzają się tu gatunki rodzime, takie jak:
- Turzyce (Carex): różne gatunki turzyc, o zróżnicowanej wysokości i pokroju, tworzą atrakcyjne kompozycje i dobrze znoszą zmienne warunki wilgotnościowe.
- Kosaciec żółty (Iris pseudacorus): pięknie kwitnąca roślina, idealna na brzegi oczek wodnych i wilgotne rabaty.
- Trzcina pospolita (Phragmites australis): wysoka trawa, doskonale oczyszczająca wodę i stanowiąca schronienie dla ptaków.
- Wierzba purpurowa (Salix purpurea): krzew o ozdobnych, purpurowych pędach, lubiący wilgotne stanowiska.
Oprócz gatunków rodzimych, można również zastosować rośliny ozdobne, takie jak:
- Funkia (Hosta): roślina o dekoracyjnych liściach, dostępna w wielu odmianach o różnej barwie i kształcie.
- Tawułka Arendsa (Astilbe x arendsii): bylina o pięknych, pierzastych kwiatostanach, preferująca półcieniste i wilgotne stanowiska.
- Liliowiec (Hemerocallis): roślina o dużych, barwnych kwiatach, kwitnąca obficie przez całe lato.
Koszty budowy ogrodu deszczowego
Koszt budowy ogrodu deszczowego jest zależny od wielu czynników, takich jak:
- Wielkość ogrodu: im większy ogród, tym wyższe koszty.
- Rodzaj gruntu: jeśli grunt jest słabo przepuszczalny, konieczne może być zastosowanie dodatkowych warstw drenażowych, co zwiększa koszty.
- Wybór roślin: ceny roślin mogą się znacznie różnić w zależności od gatunku i wielkości.
- Elementy dodatkowe: jeśli ogród ma zawierać elementy takie jak kaskady, oczka wodne lub ścieżki, koszty będą wyższe.
Orientacyjny koszt budowy niewielkiego ogrodu deszczowego o powierzchni 10 m² może wynieść od 2000 do 5000 zł. W przypadku większych i bardziej rozbudowanych ogrodów, koszty mogą sięgnąć kilkunastu tysięcy złotych.
Ogrody deszczowe w Polsce i Europie
Ogrody deszczowe zyskują na popularności zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich. Poniżej przedstawiono przykłady zastosowania ogrodów deszczowych w różnych typach przestrzeni:
Przestrzeń publiczna:
- Park Skaryszewski w Warszawie: ogród deszczowy pełniący funkcje edukacyjne i rekreacyjne.
- Berlin i Hamburg: ogrody deszczowe są integralną częścią strategii zrównoważonego rozwoju miasta, powstają na dachach budynków, w parkach i na terenach przemysłowych.
- Rotterdam: miasto położone poniżej poziomu morza, wykorzystuje ogrody deszczowe do zapobiegania powodziom i tworzenia zielonych przestrzeni w gęstej zabudowie miejskiej.
- Londyn: ogrody deszczowe są stosowane w celu redukcji zanieczyszczenia wody w Tamizie i tworzenia przyjaznych środowisku przestrzeni publicznych.
Instytucje publiczne:
- Szkoły i urzędy w Polsce: coraz więcej szkół, urzędów i innych instytucji publicznych decyduje się na zakładanie ogrodów deszczowych, aby promować zrównoważony rozwój i edukować w zakresie ekologii.
Domy jednorodzinne:
- W Polsce: właściciele domów jednorodzinnych coraz częściej wykorzystują ogrody deszczowe jako element zagospodarowania ogrodu, łącząc funkcje estetyczne z praktycznymi.
Podsumowanie
Ogrody deszczowe to innowacyjne i wielofunkcyjne rozwiązanie, które idealnie wpisuje się w koncepcję zrównoważonego rozwoju i adaptacji do zmian klimatu. Ich zastosowanie w miastach przynosi szereg korzyści, takich jak redukcja spływu wód opadowych, poprawa jakości wody, zwiększenie bioróżnorodności, obniżenie temperatury otoczenia oraz poprawa estetyki przestrzeni miejskiej. W Polsce i w Europie obserwuje się rosnące zainteresowanie ogrodami deszczowymi, co świadczy o rosnącej świadomości ekologicznej i potrzebie harmonijnego współistnienia z naturą. W dobie coraz częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak ulewy i susze, ogrody deszczowe stanowią ważny element adaptacji do zmian klimatu, pomagając w zmniejszeniu ryzyka powodzi i zapewniając retencję wody w miejskiej przestrzeni. Rozwój technologii SuDS, w tym ogrodów deszczowych, jest kluczowy dla tworzenia bardziej zrównoważonych i odpornych na zmiany klimatu miast.
